WAT IS MEMENTO MORI ?
“Memento Mori” betekent letterlijk “gedenk te sterven” in het Latijns. Het is een eeuwenoude spreuk die tijdens de middeleeuwen aan populariteit gewonnen heeft, maar waarvan de oorsprong van het concept nog verder reikt tot bij de oude Grieken en Romeinen.
Leuk detail, check je handpalmen, zie je de M’s? Tijdens de middeleeuwen geloofde men dat god ons zo gebrandmerkt had, zodat de mens nooit zouden vergeten dat hij sterfelijk is.
MEMENTO MORI EN STOÏCISME
Stoïcisme, een school van filosofie, opgestart door Zeno van Citium, is zo oud als wijsheid gaat. Het is een pragmatische filosofie, toepasbaar in alle facetten van het leven en tot op de dag van vandaag nog steeds populair. Je kan het gerust beschouwen als een “besturingssysteem” voor het leven.
“Memento Mori” en reflecteren op de dood is net zoals “negatieve visualisatie” een bekend concept in de stoïcijnse filosofie. Het beoefenen ervan wordt aangemoedigd in literaire werken van verschillende stoïcijnen waaronder, Seneca, Epictitus en Marcus Aurelius.
LEVEN IN EEN INGEKADERDE ONEINDIGHEID
We leven alsof we nooit gaan sterven. Weg zijn de dagen van de “dark ages”, van dood, chaos en verderf, de pest, plunderingen, wilde beesten die je pad kruisen, en Hitler. Nu hebben we kant en klare maaltijden, magnetrons, smartphones, binge watching op Netflix, urenlang gamen op de XBOX, en bedwelmen we onszelf met drank en drugs in het weekend. Ons doelen en de dingen waar we waarde en tijd aan geven, zorgen voor een disfunctionele mindset.
De dood is ons een vreemd concept. We leven in een realiteit, ingekaderd door onze huidige maatschappij waar vooral een hidonistische levensstijl gepromoot wordt op TV, internet en reclames. Omdat de dood zo’n onaangename gedachte is, weigeren we erover na te denken. Maar het is het enige ding die zeker is in ons leven, vroeg of laat zal iedereen er een ontmoeting mee maken. Het is een deel van ons bestaan, waar we geen controle over hebben.
VOOR HELDERHEID EN PERSPECTIEF
Het klinkt misschien pessimistisch en deprimerend om elke dag te reflecteren op je sterfelijkheid, maar dan mis je het doel van deze oefening. Overpeinzen aan de dood creëert perspectief en prioriteit voor wat echt belangrijk is. Het zorgt voor helderheid, zodat je weet op wat je moet focussen en wat je moet uitwerpen. Om onze tijd als een geschenk te behandelen en niet te verspillen aan wat weinig betekenis en waarde heeft. Het staat ons toe om de diepgang van de menselijke ervaring volledig te begrijpen, te beleven en om elke droom na te jagen die we hebben zonder aarzeling of twijfels.
It is not death that a man should fear, but he should fear never beginning to live.
Marcus Aurelius
OP JE STERFBED
Google eens “sterfbed” en kijk naar de afbeeldingen. Stel je voor dat u laatste dagen geteld zijn en dat jij daar ligt met al je geliefden naast je. Alhoewel, wat je ziet is een geïdealiseerd beeld, de kans is groot dat je midden in de nacht, alleen of met een vreemde naast je het leven zal laten. Aan wat zal je dan denken? Van wat zal je het meeste spijt hebben?
Realiseer wat belangrijk is, zoals: leven op je eigen voorwaarden, tijd doorbrengen met je familie en vrienden, je passie achterna gaan, je ware gevoelens uiten. Realiseer dit ruim van tevoren, in plaats van het antwoord op uw sterfbed uit te zoeken. Het kan allemaal zo goed van tevoren worden bereikt met een goede discussie, een open geest, acute nieuwsgierigheid en eerlijkheid naar jezelf.
De nieuwste smartphone, de grootste TV of de dikste auto, op de millimeter afgereden gazon, je politieke voorkeur of de wedstrijduitslagen van je favoriete ploeg, het maakt allemaal niet uit op dat moment. Wat je op dat moment onbelangrijk zou vinden, is hoogstwaarschijnlijk op dit moment even onbelangrijk.
“You could leave life right now. Let that determine what you do and say and think.”
Marcus Aurelius
DE DOOD, EEN ONUITGENODIGDE GAST
De dood kan op elk moment komen. Dat betekent, dat alle fantastische dingen die je van plan bent wanneer je met pension gaat, je kinderen afgestudeerd zijn, volgend jaar of dit weekend te doen, goed mogelijk is dat er niets van dat zal gebeuren. Als je een leven enkel voor de toekomst leidt, zou je het kunnen verspillen.
Denken aan de onvermijdelijkheid, en aan de onvoorspelbaarheid ervan, benadrukt hoe belangrijk het is om in het ‘hier en nu’ te leven. Je kunt het goede niet uitstellen totdat het gemakkelijker of comfortabeler wordt. Je kunt de dingen, die je vervullen als mens, niet uitstellen tot je meer tijd hebt.
“Let us prepare our minds as if we’d come to the very end of life. Let us postpone nothing. Let us balance life’s books each day…The one who puts the finishing touches on their life each day is never short of time.”
Seneca
OOK JE NAASTEN DELEN HETZELFDE LOT
Het gaat over het herkennen van de voorbijgaande aard van het menselijk leven. Alles wat jou kan overkomen, kan ook je naasten en geliefden overkomen. Op een dag zullen we voor de laatste keer afscheid nemen van iedereen waar we van houden, of juist niet.
Om de persoon echt te zien zonder naar de volgende plaats te haasten. Om uw tijd te nemen om te herkennen wat ze bedoelen en wie ze zijn. En om hen altijd, goed achter te laten, zoals je hen voor de laatste keer ziet. We kunnen het verlies van iemand van wie we graag hebben of van houden niet terugdraaien. We kunnen de mate waarin we ze waarderen wel veranderen.
“Waste no more time arguing what a good man should be. Be one.”
Marcus Aurelius
Deze oefening illustreert ook dat het stoïcisme niets te maken heeft met niets voelen, zoals er meestal vanuit gegaan wordt. Het gaat erom de waardevolle emoties (lees: blijheid, vreugde, plezier, genot, rust enz.), te scheiden van de nutteloze (lees: angst, woede, ergeren, verbijstering, minachting, wanhoop, spijt enz.).
Als je deze artikel interessant vond, en jezelf meer wilt verdiepen in de stoicijnse filosofie, raad ik je aan om te beginnen met onderstaande boeken.